Dalam era perubahan iklim yang semakin ekstrem, banjir telah menjadi ancaman besar kepada keselamatan dan harta benda, terutama bagi mereka yang tinggal di kawasan rendah atau berhampiran sungai. Kekerapan berlakunya bencana ini menyebabkan kerugian besar dari segi ekonomi, harta benda dan emosi mereka yang terkesan. Disebabkan itu, rekaan rumah anti-banjir semakin mendapat perhatian sebagai pendekatan inovatif untuk mengurangkan risiko dan meningkatkan keselamatan penghuni rumah. Artikel ini akan mengupas sedikit konsep, teknologi, dan strategi dalam rancangan pembinaan rumah bagi menghadapi bencana banjir sebagai rujukan.
Ciri-Ciri Utama Rekaan Rumah Anti-Banjir
1. Rekaan Rumah Bertiang Tinggi (Stilt Houses)
Salah satu pendekatan tradisional yang terbukti berkesan adalah pembinaan rumah di atas tiang yang tinggi. Rumah bertiang direka dengan ruang kosong di bawah struktur utama bagi mengelakkan air banjir memasuki bangunan. Rekaan ini bukan sahaja dapat meminimumkan risiko, malah dapat memberikan ruang tambahan untuk aktiviti seperti dijadikan tempat letakkenderaan, tempat penyimpanan atau sebagai tempat berkumpul dan beristirehat.
Konsep ini telah banyak digunakan dalam senibina tradisional rumah Melayu dan kebanyak rumah-rumah kampung di Asia Tenggara yang telah disesuaikan dengan persekitaran semula jadi.
Di Malaysia, kita boleh melihat rekaan ini masih wujud dan banyak dipraktikkan terutamanya di kawasan yang sering dilanda banjir besar, seperti di negeri-negeri Pantai Timur iaitu Kelantan dan Terengganu dengan reka bentuk yang disesuaikan dengan gaya masa kini.
Selain Malaysia, rumah bertiang juga banyak ditemui di negara-negara Asia Tenggara lain seperti Thailand dan Indonesia.
2. Penggunaan Bahan Kalis Air
Pemilihan bahan binaan memainkan peranan penting dalam memastikan struktur yang dibina mempunyai ketahanan terhadap kelembapan dan serangan air banjir. Antara bahan yang disyorkan ialah dinding konkrit, bata khas, dan cat kalis air, yang dapat membantu mengurangkan penyerapan air. Penggunaan bahan-bahan yang berkualiti tinggi boleh mengurangkan kos penyelenggaraan dan pembaikan selepas bencana banjir.
3. Sistem Saliran Pintar
Reka bentuk rumah yang efektif mestilah disokong dengan sistem perparitan yang cekap. Ini dapat dilakukan dengan mengintegrasikan sistem longkang yang lebih besar dan terancang bagi membantu mengalirkan air dengan lebih cepat keluar dari kawasan rumah.
Pemasangan pam air automatik dan sensor tahap air dapat memberikan amaran awal serta meningkatkan keupayaan sistem dalam mengatasi peningkatan paras air.
4. Lantai dan Struktur Kalis Air
Reka bentuk lantai serta struktur utama rumah perlu diutamakan untuk menahan serangan air banjir. Penggunaan jubin atau bahan lantai yang tidak mudah menyerap air merupakan pilihan ideal terutamanya untuk tingkat bawah.
Selain bahan-bahan kalis air, struktur reka bentuk dengan rekaan yang mengutamakan kestabilan dan fleksibiliti struktur, membolehkan bangunan menahan tekanan air tanpa mengalami kerosakan yang serius.
5. Pintu dan Tingkap Kalis Banjir
Untuk melengkapkan perlindungan rumah ketika banjir, pintu dan tingkap juga harus direka khas seperti mempunyai lapisan kedap air untuk menghalang kemasukan air terutamanya ketika banjir yang berlaku secara mendadak.
Beberapa rekaan moden kini telah menggunakan panel boleh tanggal yang boleh dipasang sebagai langkah pencegahan sementara.
Teknologi & Inovasi Terkini
1. Rumah Terapung (Floating Homes)
Teknologi rumah terapung menawarkan penyelesaian revolusioner dalam menghadapi bencana banjir. Rumah terapung direka agar mampu menyesuaikan diri dengan kenaikan paras air secara semula jadi. Konsep ini bukan sahaja dapat melindungi harta benda, malah memberikan fleksibiliti dalam penggunaan ruang di kawasan yang sering dilanda banjir.
Salah satu contoh terkini di Malaysia ialah rumah Pakcik A Bakar Ahmad di Terengganu. Walaupun hanya meletakkan tong-tong kosong di bawah struktur rumah kayunya, rumah ini berjaya terapung dan terselamat daripada banjir, sedangkan kebanyakan rumah lain di sekitarnya telah dinaiki air. Inovasi ini boleh ditingkatkan agar lebih selari dengan perkembangan reka bentuk dan keperluan semasa.
2. Rumah Modular & Boleh Bergerak
Reka bentuk modular menyediakan fleksibiliti yang tinggi dalam pengurusan risiko. Struktur ini boleh dialihkan ke lokasi yang lebih selamat apabila amaran banjir dikesan.
Penggunaan bahan yang ringan seperti keluli dan kayu tahan air memastikan kelestarian dan keupayaan untuk dipindahkan tanpa menjejaskan keselamatan struktur.
3. Integrasi Sensor & Teknologi Amaran Awal
Kemajuan dalam bidang automasi rumah telah membawa kepada penggunaan sensor untuk mengesan kenaikan paras air. Contohnya, sensor banjir memberikan amaran awal, membolehkan penghuni mengambil tindakan segera sebelum banjir melanda. Teknologi ini boleh menjadi alat tambahan kepada isi rumah dalam melengkapkan sistem amaran banjir yang dikeluarkan oleh pihak berkuasa. Selain itu, sistem automatik boleh digunakan untuk mengaktifkan pam air atau menutup pintu dan tingkap kalis banjir secara automatik, sekali gus mengurangkan kerosakan akibat banjir.
Contoh Rekaan Rumah Anti-Banjir
Di Malaysia
- Rumah Kampung Tradisional: Struktur rumah tinggi yang dibina dengan tiang kayu adalah bukti bahawa pendekatan tradisional telah lama digunakan untuk mengatasi banjir. Rumah-rumah ini dapat ditemui di kawasan yang sering dilanda banjir besar contohnya di Kelantan dan Terengganu. Malah, rekabentuk rumah yang lebih tinggi juga banyak dibina mengikut gaya senibina masa kini.
- Rumah Terapung: Contoh terkini yang trending ketika ini ialah rumah kayu pakcik A Bakar Ahmad atau Pok We yang terletak di Terengganu yang berjaya terapung ketika rumah-rumah yang lain dinaiki air.
Di Dunia
- Projek Waterstudio di Belanda: Inovasi rumah terapung telah diterapkan sebagai penyelesaian utama di negara yang kerap dilanda banjir.
- Rekaan di Jepun: Sistem perparitan bawah tanah dan dinding kalis air di Jepun telah terbukti berkesan dalam mengurangkan kerosakan struktur akibat banjir.
Tips & Panduan untuk Pemilik Rumah
Bagi mereka yang berhasrat untuk mengubahsuai atau membina rumah dengan ciri-ciri anti-banjir, berikut adalah beberapa panduan praktikal:
- Rancang Sistem Saliran dengan Teliti: Pastikan terdapat longkang dan perparitan yang cukup untuk mengalirkan air dengan cepat semasa banjir. Namun, usaha ini mungkin tidak berkesan jika sistem perparitan luar kawasan rumah tidak dirancang dan diselenggara dengan baik oleh pihak berkuasa berkaitan.
- Pilih Bahan Berkualiti: Gunakan bahan binaan kalis air untuk meminimumkan kos pembaikan selepas banjir.
- Pelaburan dalam Teknologi: Memasang sensor banjir dan sistem automasi dapat memberikan amaran awal dan mengurangkan kerosakan harta benda.
- Reka Bentuk: Pilih atau dibina reka bentuk rumah yang membolehkan penyesuaian seperti membina rumah bertiang tinggi atau rumah modular. Salah satu reka bentuk rumah terkini ialah menaikkan aras lantai mengikut paras banjir tertinggi yang pernah berlaku di kawasan tersebut. Contohnya, jika air banjir pernah menaik melebihi 2 kaki atau 0.6 meter dari aras tanah maka, ketinggian lantai rumah perlu dinaikkan pada ketinggian 3 ke 4 kaki atau 0.9 meter ke 1.2 meter atau lebih tinggi lagi bagi mengelakkan air banjir masuk ke dalam bangunan.
- Penyelenggaraan Berkala: Lakukan pemeriksaan dan penyelenggaraan berkala pada sistem saliran serta bahan kalis air untuk memastikan kecekapan jangka panjang.
Kesimpulan
Rekaan rumah anti-banjir bukan sekadar satu langkah keselamatan dari sudut fizikal, tetapi juga pelaburan jangka panjang untuk kesejahteraan keluarga dan nilai harta benda. Dengan menggabungkan pendekatan tradisional yang terbukti berkesan serta inovasi teknologi moden, kita dapat membina rumah yang bukan sahaja tahan banjir tetapi juga menyokong pembangunan yang lebih mampan. Dalam menghadapi ancaman bencana alam yang semakin tidak menentu, perancangan rapi dan penggunaan teknologi menjadi kunci utama untuk menghadapi cabaran pada masa hadapan.
** sekiranya terdapat pindaan/tambahan/perubahan/pembetulan terhadap artikel ini, sila maklumkan kepada kami di ruangan komen atau di bahagian ‘contact’
About The Author
